Wandelingen en rondleidingen

Het Groot Tuighuis geopend

door Ed Hupkens

Op woensdag 20 maart 2013 opende wethouder Huib van Olden officieel Het Groot Tuighuis (zie het artikel elders in dit KringNieuws). Een open dag volgde enkele dagen later op zaterdag 23 oktober. Eerder op 11 maart 2013 kregen zeven Kringgidsen uit handen van Hans Meester het certificaat 'Rondleider Groot Tuighuis' uitgereikt. Vanaf 2 april 2013 is het werk van de gemeentelijke archeologen en bouwhistorici te zien én te beleven in de Oude Sint-Jacobskerk aan de Bethaniestraat 4. Dit gebouw is ook de thuisbasis van de afdeling Bouwhistorie, Archeologie en Monumenten van de gemeente 's-Hertogenbosch.

Bewogen geschiedenis

De volledige naam is: 'Het Groot Tuighuis: presentatie van Archeologie en Bouwhistorie in de praktijk'. Deze benaming verwijst naar het bewogen verleden van het pand aan de Bethaniestraat 4, beter bekend als de Oude Sint-Jacobskerk. De oudst bekende vermelding van de Oude Sint-Jacobskerk is de stichtingsakte uit 1430. Hierin geeft paus Martinus V toestemming aan de broederschap van de apostel Jacobus om een kapel met klokkentoren en hospitium (gastenverblijf) te bouwen voor pelgrims naar Santiago de Compostela in Noord-Spanje. Deze broederschapskapel werd in de 15e en 16e eeuw uitgebreid tot de omvang die het huidige gebouw nog steeds heeft. Aanleiding tot de verbouwing was waarschijnlijk de verheffing van de kapel tot parochiekerk in 1569. Na het beleg en inname van de stad in 1629 werd het gebouw van de katholieken onteigend. Tot 1650 deed het dienst als protestants gebedshuis. Vervolgens werd het wagenhuis (tot 1668), daarna fungeerde het als paardenstal. In 1744 werd naast de Oude Sint-Jacobskerk de Jacobskazerne gebouwd. De kerk werd in 1752 tot militair arsenaal of tuighuis getransformeerd. In het hele gebouw werden in 1752 drie verdiepingsvloeren aangebracht met zware moerbalken en een houtskeletconstructie. Alle gotische kerkvensters werden dichtgemetseld, per verdieping kwamen er kleinere ramen. De gehele dakconstructie werd vernieuwd, de voorgevel werd opnieuw opgetrokken. Deze verbouwing uit 1752 bepaalt tot op de dag van vandaag het gezicht van het gebouw.
In de loop van de 19e eeuw ontstond rond het gebouw een uitgebreid kazernecomplex. Na de Eerste Wereldoorlog werd het complex buiten werking gesteld, rond 1920 eindigde de militaire geschiedenis van de kerk. Het grote pand werd ter beschikking gesteld aan het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen, dat vanaf 1924 het gebouw inrichtte als Noordbrabants Museum. In 1987 vertrok het museum naar zijn huidige locatie aan de Verwersstraat. Sindsdien is de Oude Sint-Jacobskerk de thuisbasis van de gemeentelijke afdeling Bouwhistorie, Archeologie en Natuurmonumenten (BAM).

Naam Het Groot Tuighuis

Een arsenaal of tuighuis is een opslagplaats van militaire spullen, in het geval van de Oude Sint-Jacobskerk vooral bedoeld voor materieel van de artillerie. Van 1880 tot 1920 was het gebouw in gebruik als een kazerne en droeg het de naam Kazerne Groot Tuighuys. Juist omdat deze voormalige militaire opslagfunctie zo dicht bij de huidige depotfunctie van de archeologen en bouwhistorici ligt, is gekozen voor de naam Het Groot Tuighuis. Veel zaken herinneren vandaag de dag nog daaraan: de opslagzolders, een hijsinstallatie uit 1752, militaire gebruiksvoorwerpen. De nieuwe benaming heeft dus niets van doen met de eerzame medewerkers en vrijwilligers van de BAM.

21

Een kijkje in de keuken

Het Groot Tuighuis biedt een 'kijkje in de keuken' van archeologie en bouwhistorie in de gemeente 's-Hertogenbosch. Bezoekers kunnen zelf zien en beleven hoe het onderzoek wordt uitgevoerd en wat het oplevert. In het Groot Tuighuis is een publiekspresentatie ingericht, die het archeologisch en bouwhistorisch werk van begin tot eind laat zien. Dit is een wisselende presentatie van interessante objecten. De bezoeker kan deze niet alleen zien achter glas, maar ook van dichtbij bekijken en aanraken. In het laboratorium kunnen bezoekers zelf het werk van archeologen en bouwhistorici ervaren. Een film laat zien hoe archeologisch en bouwhistorisch onderzoek in het veld plaatsvindt.

Rondleidingen en workshops

Het Groot Tuighuis is niet vrij toegankelijk. Er zijn twee manieren om het Groot Tuighuis te bezoeken.
De Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch verzorgt er rondleidingen. Deze zijn bedoeld voor iedereen die geďnteresseerd is in archeologie en bouwhistorie; zowel Bosschenaren als toeristen. Gidsen van de Kring Vrienden hebben hiervoor een speciale opleiding gevolgd. Op 2 april 2013 kregen de volgende Kringgidsen van Hans Meester, hoofd van de BAM, het certificaat uitgereikt: Jan van den Berg, Hans Goossens, Dijmphna van Gorp, Cuup Hofhuizen, Nell Hoogenboom, Sietse Roorda en Jan-Hein Schutselaars. Meer informatie (data, tijden, tarief) over deze rondleidingen vindt men op www.kringvrienden.nl.
De BAM verzorgt in het Groot Tuighuis educatieve workshops voor kinderen en volwassenen. Deze zijn bedoeld voor het onderwijs (basisscholen en voortgezet onderwijs) en voor instellingen die zich inhoudelijk richten op het cultuurhistorisch erfgoed. De volgende BAM-vrijwilligers hebben hiervoor een speciale opleiding gevolgd: Angelo Andrean, Hans van Boxtel, Roland Dingen, Ed Hupkens, Len Janssen, Paulien van de Krabbe, Ingrid Segaar en BAM-medewerker Thijs Holthuizen. Voor meer informatie: www.s-hertogenbosch.nl/groottuighuis.
22
KringNieuws 3 (2013) 21-22

Op deze pagina

Wandelingen en rondleidingen
URL om naar deze pagina te linken:

Bossche Encyclopedie |